بررسی رابطه تولید گیاهان مراتع با وضعیت خشکسالی در چند ناحیه آب و هوایی

چکیده پیش بینی تولید علوفه و استراتژی های مدیریتی مناسب نیاز به شناخت عوامل آب و هوایی موثر بر تولید گیاهی مرتع در مناطق مختلف دارد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین مناسب ترین مدل رگرسیونی بین عوامل آب و هوایی و شاخص های خشکسالی با تولید علوفه در مناطق ندوشن (استان یزد)، باغیک و قره سو (استان قم)، رودشور، ساوه و اراک (استان مرکزی)، آسلمه و توکل باغ (استان خراسان رضوی) و پلور (استان مازندران) می باشد. عوامل آب و هوایی مورد بررسی شامل بارندگی، دما، تبخیر و تعرق پتانسیل و شاخص های خشکسالی شامل شاخص بارش استاندارد شده (spi) و شاخص شناخت خشکسالی (rdi) می باشند. در مورد هر یک از متغیرها، سی و سه دوره ی زمانی مختلف 1، 2، 3، 4، 6 و 9 ماهه در نظر گرفته شده است. با توجه به تعداد زیاد دوره ها و متغیرها از روش تجزیه به مولفه های اصلی (pca) برای کاهش حجم داده ها استفاده شد. سپس با استفاده از روش های رگرسیون گام به گام و بهترین زیرمجموعه، رابطه تولید علوفه مرتع با هر یک از عوامل آب و هوایی و شاخص های خشکسالی به طور جداگانه و با همه ی این عوامل به طور ترکیبی مدل سازی شد. به منظور انتخاب مناسب ترین مدل از آماره ی خطای نقطه ایده آل (ipe) استفاده شد. در نهایت در مناطق ندوشن و باغیک مدلی که بر اساس شاخص شناخت خشکسالی، تولید را پیش بینی می نمایند، به عنوان مناسب ترین مدل پیش بینی تولید علوفه مرتع انتخاب شد. در حالی که در مناطق قره سو، رودشور، ساوه و پلور به ترتیب مدل هایی که بر اساس بارندگی، تبخیر و تعرق، بارندگی و دمای حداقل تولید را پیش بینی می نمایند، به عنوان مدل مناسب پیش بینی تولید علوفه مرتع انتخاب شدند. ضمن آن که در منطقه اراک مدلی که ترکیبی از عوامل آب و هوایی و شاخص های خشکسالی را در بر می گیرد به عنوان بهترین مدل انتخاب شد. به طور کلی ارتباط تولید مرتع با وضعیت خشکسالی بر اساس شاخص شناخت خشکسالی قوی تر از ارتباط آن با بارندگی و دما است. همچنین به منظور برآورد تولید مرتع، شاخص شناخت خشکسالی نسبت به شاخص بارش استاندارد شده از دقت بیشتری برخوردار است. زیرا، این شاخص به طور هم زمان وضعیت بارندگی و تبخیر و تعرق را در نظر می گیرد. پیشنهاد می شود رابطه تولید با عوامل آب و هوایی در سطح فرم های رویشی و حتی گونه ها نیز مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر این، پیشنهاد می شود به منظور ارائه شاخص های مناسب خشکسالی از دیدگا ه های کشاورزی و به خصوص منابع طبیعی (و از جمله مرتع) تحقیقات بیشتری صورت پذیرد.